Πυθίας παραληρήματα

Ο άνθρωπος -πλάσμα αγχώδες- αναζήτησε από πάντα την ηρεμία την οποία νομίζει ότι βρίσκει αν ξέρει το μέλλον του, κυρίως πώς και πότε θα πεθάνει, πιστεύοντας ότι αν το μάθει θα μπορέσει, προφυλασσόμενος, ν’ αναβάλει το μοιραίο. Η δεισιδαιμονία, βαθύτατα ριζωμένη στον άνθρωπο παρωθεί, και σήμερα, μύριους ανθρώπους να καταφεύγουν σε αστρολόγους και αστροφένακες, μελλοντολόγους και χειρομάντεις πού φροντίζουν να μην αποθαρρύνουν την πελατεία τους αλλά να της καλλιεργούν μια μετρημένη αισιοδοξία. Την φροντίδα αυτήν ασφαλώς είχαν όσοι ήσαν υπεύθυνοι για την καλή λειτουργία των μαντείων του αρχαίου κόσμου, μαντείων πού έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ελληνική δημοσία ζωή. Δημοσία αφού από τα
όσα τεκμήρια μας σώζονται, πολύ συχνές ήσαν οι περιπτώσεις πόλεων πού ζητούσαν συμβουλή από τον θεό εάν έπρεπε να επιχειρήσουν κάτι ή όχι. Σπάνιες πολύ, όμως, είναι οι περιπτώσεις πού τα μαντεία έδιναν χρησμό σαφή πού να μην αφήνει έστω και μικρή ελπίδα, στην μαντευομένη πολιτεία. Πρέπει, σε όλους τούς καιρούς, να είναι πολύ σοφοί και σώφρονες οι μεσολαβητές μεταξύ του θείου και του ανθρωπίνου, ώστε να διατηρούν, με όλη των επιβαλλομένη επιτηδειότητα, την ασταθή ισορροπία δέους και οικειότητας πού πρέπει να εμπνέει το θείον στον άνθρωπο ώστε τα αισθήματά του να μην μεταβάλλονται ή σε φόβο ή σε αδιαφορία και περιφρόνηση.
Αλλά κάθε ανθρώπινο πράγμα υφίσταται τούς νόμους της φθοράς. Έτσι και η επιβολή μιας λατρείας και η οργάνωσή της και τα όσα εμπνέει φθείρονται και αλλοιώνονται, περνώντας, ίσως, από διακυμάνσεις από γενιά σε γενιά. Την καμπύλη της φθοράς διέγραψαν και τα μαντεία της αρχαιότητας, ιδίως το μαντείο των Δελφών πού γνώρισε περίοδο μεγάλης ακμής κατά τον 6ο αιώνα π.Χ. και έσβησε τον 4ο μ.Χ.
Ενέπνευσε στον Ηράκλειτο το γεμάτο σεβασμό απόφθεγμα: “Ό εν Δελφοίς άναξ ου λέγει, ου κρύπτει αλλά σημαίνει” αλλά με τον καιρό δημιουργήθηκε η σκωπτική λαϊκή παροιμία: “Τί σοι έκιθάρισεν Απόλλων;” Η παροιμία θα αναπήδησε όταν η κυρίως πελατεία του Μαντείου ήσαν ιδιώτες πού ρωτούσαν τον θεό αν έπρεπε να ταξιδέψουν, αν έπρεπε ν’ αγοράσουν κάτι, αν έπρεπε να πάρουν γυναίκα: εί πλευστέον, εί ώνητέον, εί γαμητέον, εί δανειστέον, εί γεωργείν, εί άποδημείν…
Η αύξηση της ιδιωτικής πελατείας δεν σημαίνει ότι οι πολιτείες δεν πορεύονταν πια στα Μαντεία. Τα δύο στοιχεία συνυπήρχαν με μία όμως ουσιαστική διαφορά, ότι ένας ιδιώτης δεν προσπαθούσε να εκμεταλλευθεί τούς Δελφούς, ενώ υπήρξαν περιπτώσεις πού πολιτείες ονομαστές προσπάθησαν να εκμεταλλευθούν το κύρος του Μαντείου φθάνοντας μέχρι του σημείου να δωροδοκούν την Πυθία ή το ιερατείο. Σε μια περίπτωση, όπως μας βεβαιώνουν αρχαίες πηγές, η Πυθία τιμωρήθηκε και αποβλήθηκε από το Ναό όταν αποκαλύφθηκε το αδίκημά της. Μερικά τέτοια – ελάχιστα – περιστατικά ήσαν αρκετά για να εκθρέψουν την δυσπιστία που οδηγούσε πολλές πόλεις να ζητούν χρησμό ταυτόχρονα από πολλά μαντεία ώστε να μπορούν να διασταυρώνουν τις “πληροφορίες” που τους έδινε ο θεός. Αλλά την δυσπιστία εξέτρεφε και η ασάφεια και αοριστία των χρησμών που έδινε ο θεός γιατί το ιερατείο του έπρεπε να τον προφυλάσσει από ενδεχόμενα λάθη και να τον παρουσιάζει λαλούντα σαν θεό και όχι σαν απλό θνητό.